Huiswerk en hoogbegaafde kinderen vormen weleens een uitdagende combinatie. Ouders van cognitief sterk functionerende kinderen kunnen tegen problemen aanlopen zoals uitstelgedrag, frustratie en zelfs woedeaanvallen. Voorbeelden van uitspraken die ouders al hebben aangegeven zijn:
- “Hij maakt het niet of pas op het allerlaatste moment, vaak met boze buien omdat het ‘babywerk’ is.”
- “Ze begint enthousiast, maar ontploft later door faalangst.”
- “Huiswerk maken lukt niet zonder eindeloos trekken en sleuren.”
Het huiswerk dat bedoeld is om een werkhouding te ontwikkelen of leerstof te herhalen, sluit vaak niet aan bij wat deze kinderen nodig hebben. Hoe kun je als ouder omgaan met deze uitdagingen? En hoe kun je samenwerken met de school om het huiswerkbeleid af te stemmen op de behoeften van je kind? In deze blog bespreken we inzichten, praktische tips en wetenschappelijk onderbouwde strategieën.
Waarom huiswerk vaak een strijd is voor hoogbegaafde kinderen
Hoogbegaafde kinderen hebben specifieke leerbehoeften die vaak niet passen bij standaard huiswerktaken. De problemen die zij ervaren, hebben vaak te maken met de volgende factoren:
- Te eenvoudige opdrachten:
Veel huiswerk in het basisonderwijs is gericht op herhaling van leerstof. Voor een hoogbegaafd kind dat de stof al beheerst, voelt dit nutteloos en frustrerend. Dit verklaart waarom huiswerk vaak wordt uitgesteld of met boosheid gepaard gaat. Uit onderzoek blijkt dat tot 70 procent van herhalingsopdrachten voor hoogbegaafde leerlingen geschrapt kan worden. - Gebrek aan motivatie:
Zonder uitdaging of duidelijke relevantie voelt huiswerk als een tijdverspilling. De kans is groot dat ze de taak vermijden of minimaliseren. - Faalangst:
Sommige kinderen starten enthousiast, maar als ze ergens vastlopen of het werk niet perfect lukt, kan faalangst toeslaan. Dit kan resulteren in frustratie, huilbuien of zelfs weigeren verder te werken. - Ongeschikte werkhoudingtraining:
Als huiswerk bedoeld is om een werkhouding aan te leren, werkt dit niet als de opdrachten te eenvoudig of niet betekenisvol zijn. Dit ondermijnt juist de ontwikkeling van belangrijke vaardigheden zoals planning en doorzettingsvermogen.
Wat zegt de wetenschap over huiswerk?
Pedro De Bruyckere, expert op het gebied van leren en onderwijs, biedt waardevolle inzichten in de effectiviteit van huiswerk. Volgens hem hangt het succes van huiswerk af van drie belangrijke factoren: leeftijd, tijd en inhoud.
1. Leeftijd en effectiviteit
Huiswerk is in het secundair onderwijs effectiever dan in het basisonderwijs. Bij jongere kinderen, vooral in de eerste leerjaren, hebben grote hoeveelheden huiswerk weinig effect. Kinderen kunnen hun aandacht maar kort vasthouden, en te veel huiswerk kan contraproductief zijn. Tijd die wordt besteed aan saai en ineffectief huiswerk, kan beter gebruikt worden voor spelen en rusten, die ook belangrijk zijn voor leren.
2. Tijdsbesteding
De vuistregel is dat leerlingen per leerjaar tien minuten huiswerk per dag aankunnen. In het eerste leerjaar is dat tien minuten, in het tweede twintig minuten, enzovoort. Voor oudere leerlingen geldt een maximum: huiswerk dat langer duurt dan een uur per dag heeft weinig tot geen effect. Dit betekent dat overbelasting, bijvoorbeeld wanneer meerdere leraren huiswerk geven zonder afstemming, negatieve gevolgen heeft.
3. Soort huiswerk
Niet alle huiswerk heeft hetzelfde effect. De meest effectieve soorten huiswerk zijn:
- Inoefening: Zoals het automatiseren van basisvaardigheden (bijvoorbeeld tafels).
- Voorbereiding: Een opdracht die leerlingen helpt zich voor te bereiden op de volgende les.
- Extensie: Dit type huiswerk bouwt voort op wat in de klas is geleerd en daagt leerlingen uit om de kennis toe te passen in nieuwe situaties. Dit heeft het grootste effect, omdat het niet alleen kennis verdiept, maar ook vaardigheden zoals probleemoplossend denken stimuleert.
Voorbeeld: Ontwerp je eigen dierentuin
“Je hebt in de klas geleerd over oppervlakte en omtrek. Ontwerp nu een plattegrond van je eigen dierentuin, waarbij je beslist hoeveel ruimte elke dierensoort krijgt en berekent hoeveel hekwerk je nodig hebt. Zorg dat de totale oppervlakte niet groter is dan 10.000 m².”
Specifieke uitdagingen voor hoogbegaafde kinderen
Bij hoogbegaafde kinderen is standaard huiswerk vaak niet effectief. Ze beheersen de leerstof al en vinden herhaling saai en zinloos. Dit leidt tot protest, uitstelgedrag en soms ook faalangst. Bovendien missen ze hierdoor de kans om waardevolle vaardigheden te ontwikkelen, zoals plannen en doorzetten. Extensie-opdrachten kunnen helpen om deze kinderen te motiveren en te ondersteunen in hun leerproces.
Wat kun je als ouder doen?
1. Ga in gesprek met de school
Om de huiswerkproblemen van je kind op te lossen, is samenwerking met de school essentieel. Stel vragen over het huiswerkbeleid en bespreek hoe dit aansluit bij de behoeften van je kind:
- Wat is het doel van het huiswerk? Is het bedoeld voor herhaling, het aanleren van een werkhouding, of uitbreiding van kennis?
- Hoeveel tijd mag het huiswerk duren? Als een sterk functionerend kind een taak binnen drie minuten afrondt die voor andere leerlingen tien minuten kost, bereiken we dan dezelfde leerdoelen?
- Kan het huiswerk worden gedifferentieerd? Bijvoorbeeld door uitdagendere opdrachten te geven die aansluiten bij het niveau van je kind.
2. Creëer structuur en autonomie
Kinderen hebben vaak baat bij een duidelijke planning en autonomie. Stel samen met je kind een vast moment en een rustige plek in om huiswerk te maken. Laat ze meedenken over hoe ze een taak willen aanpakken. Dit vergroot hun motivatie en gevoel van verantwoordelijkheid.
3. Focus op het proces, niet op het resultaat
Moedig je kind aan door hun inspanning te waarderen, in plaats van alleen het eindresultaat. Dit helpt om faalangst te verminderen en bevordert een groeimindset.
4. Zorg voor uitdaging buiten school
Als het schoolwerk onvoldoende uitdaging biedt, kun je zelf extra activiteiten aanbieden. Denk aan leerzame spellen, uitdagende boeken of creatieve projecten. Dit kan helpen om je kind gemotiveerd en betrokken te houden. Hou wel in gedachten dat een kind te veel uren op school zit om die uitdaging buiten de schooluren volledig op te vangen. Als een kind te veel in de verveelzone zit, moet er ook absoluut op school aangepast schoolwerk gegeven worden.
Tips voor leraren en scholen
Ook scholen kunnen bijdragen aan een betere huiswerkervaring voor hoogbegaafde kinderen:
- Pas huiswerk aan op het niveau:
Geef opdrachten die uitdagend en betekenisvol zijn. Extensie-opdrachten zijn hiervoor uitermate geschikt. - Stem af tussen vakken:
Zorg ervoor dat leerlingen niet overspoeld worden met huiswerk. Maak afspraken binnen het team over de hoeveelheid huiswerk per week. - Evalueer het huiswerkbeleid:
Bied ruimte voor differentiatie en bespreek regelmatig of het beleid nog aansluit bij de doelen en behoeften van alle leerlingen, inclusief de cognitief sterk functionerende leerlingen.
Conclusie: Huiswerk dat werkt voor je kind
Huiswerk kan effectief zijn, maar alleen als het is afgestemd op de leeftijd, behoeften en het niveau van de leerling. Voor alle kinderen is het belangrijk dat huiswerk uitdagend, relevant en betekenisvol is. Extensie-opdrachten en kortere, gevarieerde taken hebben meer kans op succes en het voorkomen van frustratie bij CSF leerlingen.
Samenwerking tussen ouders en scholen is de sleutel. Door het huiswerkbeleid kritisch te bekijken en aan te passen waar nodig, kun je ervoor zorgen dat huiswerk een waardevolle bijdrage levert aan de ontwikkeling van je hoogbegaafde kind. Zo wordt leren niet alleen een plicht, maar ook een plezier!
Bronnen
De Wilde, B. (2023, 16 oktober). Huiswerk op de schop? Klasse. https://www.klasse.be/178160/huiswerk-schop-effect-zinvol-pedro-de-bruyckere/
