Versnellen van de 2de kleuter naar het eerste leerjaar.

Versnellen is, in het algemeen gezien, één van de meest effectieve interventies voor cognitief sterke kinderen (Hattie, 2011; Smeets, 2021) en dat geldt ook voor kleuters. Uit onderzoek blijkt dat het zowel op vlak van academische prestaties als op vlak van sociaal én emotioneel functioneren in het voordeel kan zijn van die kinderen die er nood aan hebben. Uiteraard kan en mag je een beslissing tot versnellen niet zomaar voor elk kind toepassen. Je kijkt altijd naar een kind op een bepaald moment en in zijn specifieke context.

De didactische voorsprong en vooruitschrijdend inzicht

Een eerste leerjaar overslaan is niet de beste keuze. In dat jaar wordt er ingezet op automatisering en de schrijfmotoriek van de letters. Als je het overslaan van het eerste leerjaar kan voorkomen, dan is dat zeker iets wat je mee moet nemen in de beslissing om te versnellen bij een kleuter van de tweede kleuterklas. Vergeet niet dat één van de leerkenmerken van een kleuter met een ontwikkelingsvoorsprong is dat die een hoger leertempo heeft. Als je kleuter al sommetjes maakt, meerdere woorden herkent of al start met lezen dan is dat ook van belang om in de beslissing mee te nemen. Want als die kleuter dan nog een jaar in de derde kleuterklas zit, kan hij/zij waarschijnlijk lezen voor er in het eerste leerjaar wordt gestart en we willen net voorkomen dat het eerste leerjaar wordt overgeslagen. Het is zowel het didactisch niveau van de kleuter op het moment van de versnelling als het grote leertempo van een kind dat mee wordt genomen in de beslissing.

Het sociaal en het emotioneel functioneren

Het sociale en het emotionele aspect mogen we uiteraard niet vergeten bij het verzamelen van argumenten voor en tegen een versnelling van een kleuter. We moeten hierbij wel opletten dat er goed wordt gekeken achter het gedrag dat we zien. Als er namelijk een grote frustratie zit omdat de cognitieve voorsprong ten opzichte van leeftijdsgenoten te groot is, kan een kind van die leeftijd echt wel emotionele uitbarstingen laten zien.
Hou hierbij ook rekening dat de prefrontale cortex nog in ontwikkeling is tot een persoon ongeveer 25 jaar is. Die emotieregulatie heeft bij alle kinderen van die leeftijd nog training nodig, maar niet alle kinderen zijn gefrustreerd omdat hun klasgenoten niet begrijpen waar je het over hebt.
Mensen hebben nood aan ontwikkelingsgelijken en dat staat los van leeftijdsgenoten. Kinderen met een grote cognitieve voorsprong vinden doorgaans ook gemakkelijker aansluiting bij iets oudere kinderen.
Het groepsaspect mogen we ook bij kleuters niet ontkennen. Leren in groep is nog altijd fijner dan apart te worden gezet om andere dingen te doen dan de rest van de klas. Leren in groep is ook een sociaal gebeuren.

Wat is de kennis en de draagkracht van de school

Is er al veel kennis aanwezig op een school en kan er doorgedreven gedifferentieerd worden in de kleuterklas, dan is dat misschien een reden om de versnelling nog wat uit te stellen. Het kan inderdaad altijd nog. De didactische voorsprong weegt wel zwaar door in de beslissing. Een kleurterjuf kan ook maar een bepaalde spreidstand aan in een klas, ook op vlak van doorgedreven differentiatie.

We gaan naar school om te leren

Een argument dat nogal eens wordt gegeven om niet te versnellen is “Hij speelt nog zo graag.” En in de omgeving horen ouders dingen als: “Je neemt ze hun kindertijd af.”
Kinderen verschillen in hun ontwikkeling. Niemand vindt het vreemd dat het één kind begint te stappen als het 10 maanden oud is en een ander op 16 maanden. Toch verwachten we van onze kinderen dat ze op cognitief vlak allemaal even snel gaan. Dat is niet logisch en dat klopt gewoonweg niet. Kinderen gaan naar school om te leren. Ook kleuters leren ontzettend veel in hun spel. Kleuterleraren doen daar super hard hun best voor en maken van het spel een leerrijke activiteit. Als jouw cognitieve voorsprong echter zo ver van de rest ligt, dan leer je er als kleuter niet veel meer. Op een gegeven moment ben je er gewoon klaar mee. Ook zij verdienen het om bij te leren op school. Motivatie, welbevinden en betrokkenheid zijn gerelateerd aan uitdaging op niveau (Verschueren et al., 2021). We zetten in om het behoud van welbevinden en betrokkenheid door te zorgen dat kinderen voldoende blijven leren op school.

Balans zoeken in uitdagen en ondersteunen

We gaan op zoek naar de balans tussen voldoende uitdaging en indien nodig ook ondersteuning waar het nodig is. Je kan je jezelf bijvoorbeeld dit soort vragen stellen: “Als dit kind nu in de derde kleuterklas zat, zouden we het dan tegenhouden om naar het eerste leerjaar te gaan?”  Schrijfmotoriek kan bijvoorbeeld goed worden opgevolgd en er kan eventueel een kinesist gezocht worden in de loop van het eerste leerjaar om te ondersteunen indien nodig. Je bent dan niet aan het pushen, je bent op zoek naar dat evenwicht tussen cognitieve voeding en bijkomende ondersteuning op vlak van andere onderwijsbehoeften.

Verzamelen van informatie om een doordachte keuze te maken.

Breng alle relevante informatie samen. Wat hebben de leraar en de zorgleraar gezien? Wat vertellen ouders? Zijn er Toeters, CITO of andere didactische testen die informatie kunnen verschaffen. Vul deze informatie eventueel aan met (spel)observaties van een (ECHA)-specialist…

Niet versnellen is ook een keuze en niet altijd de juiste. Durf kiezen voor die interventie die het best past bij jouw kind in de context waarin het zich bevindt. Vraag raad aan een specialist (in jouw buurt) als je daar nood aan hebt.

Lees ons persoonlijk verhaal van jaren geleden hier.

Pinnen voor later

Bronnen

Hattie, J. (2011). Visible Learning for teachers. Maximizing impact on learning. London: Routledge.

Smeets, S. (2021). Groeperen en versnellen als interventie voor cognitief begaafde leerlingen. In K. Verschueren, S. Sypré, E. Struyf, J. Lavrijsen, & M. Vansteenkiste (Eds.), Ontwikkelen van Cognitief Talent. Handboek voor Onderwijsprofessionals. (pp. 131-145). Acco Learn

Verschueren, K., Lavrijsen, J., Sypré, S., Struyf, E., Vansteenkiste, M., Soenens, B., & Donche, V. (2021). Cognitieve begaafdheid en talentontwikkeling: een hedendaagse visie. In K. Verschueren, S. Sypré, E. Struyf, J. Lavrijsen, & M. Vansteenkiste (Eds.), Ontwikkelen van cognitief Talent. Handboek voor onderwijsprofessionals. (pp. 13-32). Acco learn.